Dostępne metody
Głównymi pozasądowymi metodami przewidzianymi w ustawie są arbitraż, mediacja (głównie w sprawach z zakresu prawa rodzinnego) oraz komisje pojednawcze w sprawach mieszkaniowych lub telekomunikacyjnych. Ponadto różne organizacje zawodowe (adwokaci, notariusze, lekarze, inżynierowie budownictwa) przewidują mechanizmy rozstrzygania sporów między swoimi członkami lub między członkami a klientami.
Czy alternatywne metody rozwiązywania sporów są obowiązkowe w Austrii?
ADR z założenia sprzyjają zasadzie autonomii stron. Sąd austriacki może na przykład zalecić mediację między stronami podczas przesłuchania przedprocesowego. Nie ma jednak ustawowego obowiązku korzystania z ADR przed wszczęciem postępowania sądowego. Potencjalni powodowie i pozwani mogą jednak skonsultować się ze swoimi radcami prawnymi w sprawie możliwych rozwiązań ADR oprócz wniesienia pozwu do sądu.
Ramy prawne
Prawo arbitrażowe zawarte jest w sekcjach 577-618 ACCP. Przepisy te regulują zarówno krajowe, jak i międzynarodowe postępowanie arbitrażowe. Postępowanie egzekucyjne regulowane jest przez austriacką ustawę egzekucyjną. Ponadto, Austria ratyfikowała następujące konwencje wielostronne dotyczące arbitrażu:
- konwencja nowojorska z 31 lipca 1961 r. (Austria złożyła notyfikację na mocy art. I ust. 3, stwierdzając, że będzie uznawać i wykonywać jedynie orzeczenia wydane w innych umawiających się państwach tej konwencji);
- Protokół w sprawie klauzul arbitrażowych, Genewa, 13 marca 1928 r;
- Konwencja o wykonywaniu zagranicznych orzeczeń arbitrażowych, Genewa, 18 października 1930 r;
- Europejskiej konwencji o międzynarodowym arbitrażu handlowym (oraz umowy odnoszącej się do jej stosowania) z dnia 4 czerwca 1964 r.; oraz
- Konwencja o rozstrzyganiu sporów inwestycyjnych, 24 czerwca 1971 r.
Austria podpisała również 69 dwustronnych umów inwestycyjnych (BIT), z których 62 zostały ratyfikowane. Uznawanie zagranicznych orzeczeń sądowych jest uregulowane w wyżej wymienionych wielostronnych i dwustronnych traktatach, do których przystąpiła Austria.
Mediacja w Austrii jest regulowana ustawą o mediacji cywilnoprawnej (Zivilrechts-Mediations-Gesetz, ZivMediatG), która stanowi ramy prawne dla centralnych kwestii związanych z mediacją, w tym definicję mediacji, szkolenia wymagane do uzyskania statusu mediatora w Austrii oraz prawa i obowiązki zarejestrowanych mediatorów.
Pomoc sądowa
Austriackie sądy mają ograniczoną rolę w zarządzaniu procesami ADR, a wsparcie sądowe dla ADR przejawia się głównie w nieformalnym zachęcaniu stron do zbadania możliwości zawarcia ugody lub zwrócenia się w pierwszej kolejności do mediatorów. Nie jest to jednak w żadnym wypadku obowiązkowe, a w prawie austriackim nie ma przepisu nakazującego stronom rozważenie ADR przed rozpoczęciem postępowania arbitrażowego lub sądowego.
Interwencja sądowa w postępowaniu arbitrażowym przewidziana jest w §§ 577-618 ACCP, które upoważniają sądy do wydawania środków tymczasowych, pomocy w powoływaniu arbitrów, rewizji decyzji zaskarżających, decydowania o przedterminowym wygaśnięciu mandatu arbitra, wykonywania środków tymczasowych i zabezpieczających, udzielania pomocy sądowej w zakresie czynności sądowych, do których wykonania nie jest uprawniony sąd arbitrażowy, rozstrzygania wniosku o uchylenie orzeczenia arbitrażowego, ustalania istnienia lub nieistnienia orzeczenia arbitrażowego oraz uznawania i wykonywania orzeczeń.
Warto również zauważyć, że niektóre sądy austriackie, w tym Wiedeński Sąd Gospodarczy, oferują załączone do sądu Programy Mediacyjne, zapewniające stronom sporu możliwość wyboru mediacji jako alternatywy dla procesu sądowego, pod warunkiem, że sędzia uzna, że sprawa może skorzystać z mediacji.
Skutek prawny
Orzeczenia arbitrażowe wydane w Austrii, zgodnie z § 607 ACCP, mają moc prawomocnego wyroku sądu między stronami. Ugoda arbitrażowa i orzeczenie na uzgodnionych warunkach posiadają tytuł wykonawczy (§ 1(16) austriackiej ustawy egzekucyjnej). Jednakże zgodnie z § 611 ACCP można zaskarżyć jedynie orzeczenia arbitrażowe na uzgodnionych warunkach, a nie ugody arbitrażowe.
Zgodnie z artykułem 433a ACCP ugoda sądowa może w każdym sądzie rejonowym na treść pisemnej ugody zawartej w drodze mediacji. W związku z tym pisemna ugoda zawarta przez strony w drodze mediacji jest wykonalna.
Instytucje arbitrażowe w Austrii
Międzynarodowe Centrum Arbitrażowe w Wiedniu (VIAC) jest podstawową instytucją w Austrii, która prowadzi krajowe i międzynarodowe postępowania arbitrażowe i mediacyjne. VIAC ustanawia zasady arbitrażu (Vienna Rules) i mediacji (Vienna Mediation Rules), a od 1 lipca 2021 r. przyjmuje zasady dotyczące arbitrażu i mediacji inwestycyjnej. Właściwi arbitrzy są wybierani przez same strony lub przez Zarząd VIAC z listy arbitrów i mediatorów zamieszczonej na stronie internetowej VIAC.
Austria stała się popularnym celem podróży w zakresie rozwiązywania sporów międzynarodowych. Oprócz VIAC, inne instytucje arbitrażowe w Austrii to Sąd Arbitrażowy przy Wiedeńskiej Giełdzie Towarowej oraz Sąd Arbitrażowy w Salzburgu. Sąd Arbitrażowy. Ponadto Austria jest gospodarzem corocznego konkursu Willem C. Vis International Commercial Arbitration Moot Competition, największego konkursu tego typu na świecie.
Nagrody
Artykuł 6 ust. 1.8 Regulaminu wiedeńskiego przewiduje trzy kategorie nagród: tymczasowy, częściowy, oraz ostateczny. Nagrody są ostateczne i wiążące dla stron.
Ponadto, Regulamin Wiedeński wyraźnie stanowi, że jeżeli strony zaangażowane w arbitraż zawrą ugodę w czasie trwania postępowania, na wniosek stron, sąd arbitrażowy może zapisać ugodę arbitrażową i/lub wydać orzeczenie na uzgodnionych warunkach (art. 37 Regulaminu wiedeńskiego). Takie orzeczenie na uzgodnionych warunkach ma takie same kwalifikacje prawne jak ostateczne orzeczenie co do istoty sprawy.
Zmiany, wyjaśnienia i uzupełnienia Nagród
Po wydaniu orzeczenia, sąd arbitrażowy staje się functus officio co oznacza, że orzeczenie nie może być zmienione przez sąd. Jednakże, zgodnie z Regułami VIAC, strony mogą zwrócić się do sądu arbitrażowego z wnioskiem o sprostowanie błędów w orzeczeniu, złożenie związanych z nim wyjaśnień lub wydanie dodatkowego orzeczenia w sprawie roszczeń zgłoszonych w postępowaniu arbitrażowym, ale nie rozstrzygniętych w orzeczeniu. Trybunał arbitrażowy podejmuje decyzję w sprawie takiego wniosku. W międzyczasie trybunał może wydać takie sprostowania lub uzupełnienia do orzeczenia z własnej inicjatywy w terminie czterech tygodni od daty orzeczenia.
Wyjaśnienie i sprostowanie stanowią części pierwotnego orzeczenia i nie mają żadnego wpływu na bieg terminu do zaskarżenia orzeczenia oraz nie mogą być uchylone w niezależnym postępowaniu. Niemniej jednak, dodatkowe orzeczenie stanowi nowe orzeczenie, odrębne orzeczenie. Dlatego może ono zostać uchylone w odrębnym postępowaniu, a termin do jego zaskarżenia rozpoczyna bieg z chwilą otrzymania orzeczenia przez stronę, która chce je uchylić.
Uznawanie, wykonywanie i unieważnianie orzeczeń arbitrażowych
Uznawanie i wykonywanie orzeczeń arbitrażowych regulowane jest przez austriacką ustawę egzekucyjną oraz szczegółowe postanowienia ACCP. Orzeczenia krajowe same w sobie stanowią tytuły wykonawcze i dlatego nie wymagają uprzedniego uznania. Jednakże, orzeczenia międzynarodowe przechodzą procedurę uznania, aby uzyskać status tytułu wykonawczego w Austrii. Orzeczenia częściowe i tymczasowe są również wykonalne w Austrii.
Zasady dotyczące zaskarżania orzeczeń arbitrażowych zawarte są w austriackiej ustawie o arbitrażu z 2013 roku (sekcje 577-618 ACCP). Zgodnie z § 611 ust. 4 ACCP, termin na wniesienie skargi o uchylenie orzeczenia wynosi trzy miesiące, licząc od daty doręczenia orzeczenia. Skarga taka podlega kontroli austriackiego Sądu Najwyższego, który działa jako pierwsza i ostateczna instancja - z wyjątkiem arbitrażu w sprawach konsumenckich i prawa pracy.
Wyżej wymienione przepisy ustawowe są podporządkowane prawu międzynarodowemu. W przypadku konfliktu między przepisami krajowymi a przepisami wynikającymi z wielu dwustronnych i wielostronnych traktatów ratyfikowanych przez Austrię i regulujących uznawanie i wykonywanie zagranicznych orzeczeń arbitrażowych, pierwszeństwo mają normy prawa międzynarodowego. W szczególności, tam gdzie ma to zastosowanie, konwencja nowojorska jest nadrzędna w stosunku do większości przepisów krajowych.
Głównymi pozasądowymi metodami przewidzianymi w ustawie są arbitraż, mediacja (głównie w sprawach z zakresu prawa rodzinnego) oraz komisje pojednawcze w sprawach mieszkaniowych lub telekomunikacyjnych. Ponadto różne organizacje zawodowe (adwokaci, notariusze, lekarze, inżynierowie budownictwa) przewidują mechanizmy rozstrzygania sporów między swoimi członkami lub między członkami a klientami.
Czy alternatywne metody rozwiązywania sporów są obowiązkowe w Austrii?
ADR z założenia sprzyjają zasadzie autonomii stron. Sąd austriacki może na przykład zalecić mediację między stronami podczas przesłuchania przedprocesowego. Nie ma jednak ustawowego obowiązku korzystania z ADR przed rozpoczęciem postępowania sądowego. Potencjalni powodowie i pozwani mogą jednak skonsultować się ze swoimi radcami prawnymi w sprawie możliwych rozwiązań ADR oprócz wniesienia pozwu do sądu.
Prawo arbitrażowe zawarte jest w sekcjach 577-618 ACCP. Przepisy te regulują zarówno krajowe, jak i międzynarodowe postępowanie arbitrażowe. Postępowanie egzekucyjne regulowane jest przez austriacką ustawę egzekucyjną. Ponadto, Austria ratyfikowała następujące konwencje wielostronne dotyczące arbitrażu:
- konwencja nowojorska z 31 lipca 1961 r. (Austria złożyła notyfikację na mocy art. I ust. 3, stwierdzając, że będzie uznawać i wykonywać jedynie orzeczenia wydane w innych umawiających się państwach tej konwencji);
- Protokół w sprawie klauzul arbitrażowych, Genewa, 13 marca 1928 r;
- Konwencja o wykonywaniu zagranicznych orzeczeń arbitrażowych, Genewa, 18 października 1930 r;
- Europejskiej konwencji o międzynarodowym arbitrażu handlowym (oraz umowy odnoszącej się do jej stosowania) z dnia 4 czerwca 1964 r.; oraz
- Konwencja o rozstrzyganiu sporów inwestycyjnych, 24 czerwca 1971 r.
Austria podpisała również 69 dwustronnych umów inwestycyjnych (BIT), z których 62 zostały ratyfikowane. Uznawanie zagranicznych orzeczeń sądowych jest uregulowane w wyżej wymienionych wielostronnych i dwustronnych traktatach, do których przystąpiła Austria.
Mediacja w Austrii jest regulowana ustawą o mediacji cywilnoprawnej (Zivilrechts-Mediations-Gesetz, ZivMediatG), która stanowi ramy prawne dla głównych zagadnień związanych z mediacją, w tym definicji mediacji, szkolenia wymaganego do uzyskania statusu mediatora w Austrii oraz praw i obowiązków zarejestrowanych mediatorów.
Austriackie sądy mają ograniczoną rolę w zarządzaniu procesami ADR, a wsparcie sądowe dla ADR przejawia się głównie w nieformalnym zachęcaniu stron do zbadania możliwości zawarcia ugody lub zwrócenia się w pierwszej kolejności do mediatorów. Nie jest to jednak w żadnym wypadku obowiązkowe, a w prawie austriackim nie ma przepisu nakazującego stronom rozważenie ADR przed rozpoczęciem postępowania arbitrażowego lub sądowego.
Interwencja sądowa w postępowaniu arbitrażowym przewidziana jest w §§ 577-618 ACCP, które upoważniają sądy do wydawania środków tymczasowych, pomocy w powoływaniu arbitrów, rewizji decyzji zaskarżających, decydowania o przedterminowym wygaśnięciu mandatu arbitra, wykonywania środków tymczasowych i zabezpieczających, udzielania pomocy sądowej w zakresie czynności sądowych, do których wykonania nie jest uprawniony sąd arbitrażowy, rozstrzygania wniosku o uchylenie orzeczenia arbitrażowego, ustalania istnienia lub nieistnienia orzeczenia arbitrażowego oraz uznawania i wykonywania orzeczeń.
Warto również zauważyć, że niektóre sądy austriackie, w tym Wiedeński Sąd Gospodarczy, oferują załączone do sądu Programy Mediacyjne, dające stronom sporu możliwość wyboru mediacji jako alternatywy dla procesu sądowego, pod warunkiem, że sędzia uzna, że sprawa może skorzystać z mediacji.
Orzeczenia arbitrażowe wydane w Austrii, zgodnie z § 607 ACCP, mają moc prawomocnego wyroku sądu między stronami. Ugoda arbitrażowa i orzeczenie na uzgodnionych warunkach posiadają tytuł wykonawczy (§ 1(16) austriackiej ustawy egzekucyjnej). Jednakże zgodnie z § 611 ACCP można zaskarżyć jedynie orzeczenia arbitrażowe na uzgodnionych warunkach, a nie ugody arbitrażowe.
Zgodnie z artykułem 433a ACCP, ugoda sądowa może zostać zawarta w każdym sądzie rejonowym na podstawie treści pisemnej ugody mediacyjnej. W związku z tym, pisemna ugoda mediacyjna zawarta przez strony jest wykonalna.
Międzynarodowe Centrum Arbitrażowe w Wiedniu (VIAC) jest podstawową instytucją w Austrii, która prowadzi krajowe i międzynarodowe postępowania arbitrażowe i mediacyjne. VIAC ustanawia zasady arbitrażu (Vienna Rules) i mediacji (Vienna Mediation Rules), a od 1 lipca 2021 r. przyjmuje zasady dotyczące arbitrażu i mediacji inwestycyjnej. Właściwi arbitrzy są wybierani przez same strony lub przez Zarząd VIAC z listy arbitrów i mediatorów zamieszczonej na stronie internetowej VIAC.
Austria stała się popularną destynacją w dziedzinie rozwiązywania sporów międzynarodowych. Oprócz VIAC, inne instytucje arbitrażowe w Austrii to Sąd Arbitrażowy przy Wiedeńskiej Giełdzie Towarowej oraz Sąd Arbitrażowy w Salzburgu. Ponadto, Austria jest gospodarzem corocznego konkursu Willem C. Vis International Commercial Arbitration Moot Competition, największego na świecie konkursu w tej dziedzinie.
Artykuł 6 ust. 1.8 Regulaminu wiedeńskiego przewiduje trzy kategorie nagród: tymczasowy, częściowy, oraz ostateczny. Nagrody są ostateczne i wiążące dla stron.
Ponadto, Regulamin Wiedeński wyraźnie stanowi, że jeżeli strony zaangażowane w arbitraż zawrą ugodę w trakcie postępowania, na wniosek stron, sąd arbitrażowy może zapisać ugodę arbitrażową i/lub wydać orzeczenie na uzgodnionych warunkach (art. 37 Regulaminu Wiedeńskiego). Takie orzeczenie na uzgodnionych warunkach ma taką samą kwalifikację prawną jak ostateczne orzeczenie co do istoty sprawy.
Po wydaniu orzeczenia, sąd arbitrażowy staje się functus officio co oznacza, że orzeczenie nie może być zmienione przez sąd. Jednakże, zgodnie z Regułami VIAC, strony mogą zwrócić się do sądu arbitrażowego z wnioskiem o sprostowanie błędów w orzeczeniu, złożenie związanych z nim wyjaśnień lub wydanie dodatkowego orzeczenia w sprawie roszczeń zgłoszonych w postępowaniu arbitrażowym, ale nie rozstrzygniętych w orzeczeniu. Trybunał arbitrażowy podejmuje decyzję w sprawie takiego wniosku. W międzyczasie trybunał może wydać takie sprostowania lub uzupełnienia do orzeczenia z własnej inicjatywy w terminie czterech tygodni od daty orzeczenia.
Wyjaśnienie i sprostowanie stanowią części pierwotnego orzeczenia i nie mają żadnego wpływu na bieg terminu do zaskarżenia orzeczenia i nie mogą zostać uchylone w niezależnym postępowaniu. Niemniej jednak, dodatkowe orzeczenie stanowi nowe, odrębne orzeczenie. Dlatego też może być ono uchylone w odrębnym postępowaniu, a termin do jego zaskarżenia rozpoczyna bieg z chwilą otrzymania orzeczenia przez stronę, która wnosi o jego uchylenie.
Uznawanie i wykonywanie orzeczeń arbitrażowych regulowane jest przez austriacką ustawę egzekucyjną oraz szczegółowe postanowienia ACCP. Orzeczenia krajowe same w sobie stanowią tytuły wykonawcze i dlatego nie wymagają uprzedniego uznania. Jednakże, orzeczenia międzynarodowe przechodzą procedurę uznania, aby uzyskać status tytułu wykonawczego w Austrii. Orzeczenia częściowe i tymczasowe są również wykonalne w Austrii.
Zasady dotyczące zaskarżania orzeczeń arbitrażowych zawarte są w austriackiej ustawie o arbitrażu z 2013 roku (sekcje 577-618 ACCP). Zgodnie z § 611 ust. 4 ACCP, termin na wniesienie skargi o uchylenie orzeczenia wynosi trzy miesiące, licząc od daty doręczenia orzeczenia. Skarga taka podlega kontroli austriackiego Sądu Najwyższego, który działa jako pierwsza i ostateczna instancja - z wyjątkiem arbitrażu w sprawach konsumenckich i prawa pracy.
Wyżej wymienione przepisy ustawowe są podporządkowane prawu międzynarodowemu. W przypadku konfliktu między przepisami krajowymi a przepisami wynikającymi z wielu dwustronnych i wielostronnych traktatów ratyfikowanych przez Austrię i regulujących uznawanie i wykonywanie zagranicznych orzeczeń arbitrażowych, pierwszeństwo mają normy prawa międzynarodowego. W szczególności, tam gdzie ma to zastosowanie, konwencja nowojorska jest nadrzędna w stosunku do większości przepisów krajowych.