Strona wygrywająca sprawę o wykonanie orzeczenia w sprawie kosztów przeciwko stronie zagranicznej (tzn. stronie nieposiadającej obywatelstwa austriackiego lub mającej miejsce zwykłego pobytu poza Austrią) może mieć trudności, jeżeli strona zagraniczna nie posiada w Austrii żadnego majątku, przeciwko któremu orzeczenie w sprawie kosztów mogłoby zostać wykonane.1 Strona wygrywająca sprawę byłaby zatem zobowiązana do wystąpienia o wykonanie orzeczenia sądu austriackiego za granicą, co mogłoby prowadzić do dalszych trudności.

W celu zapewnienia możliwości dochodzenia kosztów postępowania przez stronę wygrywającą, § 57 ust. 1 ZPO stanowi, że jeżeli zagraniczna strona sporu występuje przed sądem austriackim jako powód z roszczeniem wynikającym z przepisów ZPO lub z nimi związanym, wówczas powód zagraniczny jest zobowiązany - na wniosek pozwanego - do złożenia zabezpieczenia na rzecz pozwanego w celu pokrycia kosztów postępowania. Celem tego przepisu jest zapewnienie wykonalności wszelkich ewentualnych roszczeń dotyczących kosztów.

W tym względzie § 60 ust. 2 ZPO określa kwotę zabezpieczenia, która ma zostać złożona, na podstawie kosztów, które pozwany ma rozsądnie ponieść w trakcie postępowania; ciężar uzasadnienia kosztów spoczywa na pozwanym. Koszty te mogą obejmować honoraria adwokackie i sądowe, wynagrodzenia biegłych oraz wszelkie inne koszty powstałe w trakcie postępowania. Należy jednak zauważyć, że koszty wynikające z ewentualnych roszczeń wzajemnych nie są uwzględniane przy ustalaniu kwoty zabezpieczenia kosztów.

Komentarz

Teoretycznie powyższe przepisy służą zapewnieniu pewnego stopnia stabilności i odpowiedzialności za koszty postępowania sądowego w Austrii. W praktyce, w zależności od charakteru sporu, zabezpieczenie, które należy zapewnić, może stanowić dla zagranicznego powoda duże obciążenie do pokonania, a tym samym może skutecznie stanowić przeszkodę w dostępie do wymiaru sprawiedliwości w Austrii, stawiając tym samym zagranicznego powoda w niekorzystnej sytuacji przed sądami austriackimi.

Aby zaradzić tej ewentualności, § 57 ust. 2 ZPO przewiduje pewne wyjątki, które zwalniałyby powoda zagranicznego z obowiązku złożenia zabezpieczenia kosztów. Krótko mówiąc, nie ma obowiązku złożenia przez powoda zagranicznego zabezpieczenia kosztów, jeżeli jest ono wymagane: (i) powód ma miejsce zwykłego pobytu w Austrii (§ 57 ust. 2 pkt 1 ZPO); (ii) decyzja sądu austriackiego w sprawie kosztów podlega wykonaniu w państwie pobytu powoda zagranicznego (§ 57 ust. 2 pkt 1a ZPO); (iii) powód zagraniczny zbywa wystarczające nieruchomości w Austrii (§ 57 ust. 2 pkt 2 ZPO); oraz (iv) przedmiot roszczenia ma charakter małżeński (§ 57 ust. 2 pkt 3 ZPO).

Wyjątek od obowiązku złożenia zabezpieczenia kosztów proceduralnych, o którym mowa w § 57 ust. 2 pkt 1a, gwarantuje, że powodowie zagraniczni są traktowani na równi - na mocy obowiązujących przepisów i procedur sądowych - ze swoimi odpowiednikami w Austrii w odniesieniu do kwestii kosztów proceduralnych w austriackim systemie sądowym.

W tym względzie sąd austriacki, do którego wpłynął wniosek powoda zagranicznego zgodnie z § 57 ust. 2 pkt 1a ZPO, musi ocenić wykonalność decyzji w sprawie kosztów zgodnie z prawem państwa, w którym powód zagraniczny ma miejsce zwykłego pobytu.

Austriacki Sąd Najwyższy w swojej decyzji z 2001 r. (OGH Rkv 1/01) - opierając się na wcześniejszej decyzji z 1997 r. (1 Ob 63/97i) - określił ogólne względy, które należy ocenić przy określaniu możliwości zastosowania § 57 ust. 2 pkt 1a ZPO. Trybunał orzekł, że krajowe prawo egzekucyjne i odpowiadające mu postanowienia traktatów międzynarodowych, w tym zachowania egzekucyjne państwa (Verhalten des anderen Staats), w którym powód zagraniczny ma swoje miejsce zwykłego pobytu, są decydujące dla oceny możliwości zastosowania § 57 ust. 2 pkt 1a ZPO2. Podsumowując, zagraniczny powód ubiegający się o zwolnienie na podstawie § 57 ust. 2 pkt 1a musi być w stanie wykazać, że orzeczenie sądu austriackiego byłoby wykonalne w miejscu jego zwykłego pobytu.

Wniosek

Austriacki kodeks postępowania cywilnego przewiduje ramy obsługi kosztów proceduralnych w ramach austriackiego systemu sądowego. Co do zasady, koszty postępowania zasądza się na rzecz strony wygrywającej. W odpowiedzi na roszczenie powoda zagranicznego, pozwany może zażądać od powoda zagranicznego złożenia zabezpieczenia na poczet kosztów postępowania, które odzwierciedlałoby koszty postępowania poniesione przez pozwanego. Szeroki wyjątek od tej zasady znajduje się w § 57 ust. 2 pkt 1a ZPO dla orzeczeń w sprawie kosztów, które byłyby wykonalne w miejscu zwykłego pobytu powoda zagranicznego. W tym względzie na zagranicznym wnioskodawcy spoczywa obowiązek złożenia wniosku o wyjątek poprzez wykazanie, że decyzja sądów austriackich jest wykonalna w jego miejscu zwykłego pobytu. Przepis ten przewiduje między innymi pewien stopień sprawiedliwości i równości w traktowaniu stron zagranicznych w austriackim systemie sądownictwa.

¹Bardziej szczegółowa ocena definicji podmiotu zagranicznego na potrzeby austriackiego kodeksu postępowania cywilnego znajduje się na przykład w rozdziale poświęconym procedurze cywilnej: Aspekty prawne dotyczące podmiotów zagranicznych w austriackich sądach cywilnych autorstwa Waltera H. Rechbergera, w "The Culture of Judicial Independence in a Globalised World", pod redakcją Shimona Shetreeta, Wayne'a McCormacka. Brill Nijhoff, 2016, s. 263-4.

²Na te rozważania Sądu Najwyższego powołał się ostatnio Sąd Okręgowy w Linzu w orzeczeniu ze stycznia 2020 r. (2 R 186/19t).