Wraz z nowelizacją austriackiego kodeksu postępowania cywilnego (CCP) w 2013 roku, austriacki Sąd Najwyższy stał się pierwszą i ostateczną instancją w większości spraw związanych z arbitrażem i tym samym należy do mniejszości jurysdykcji, w których orzeczenia dotyczące wniosków o uchylenie nie podlegają dalszej apelacji po wydaniu ostatecznego orzeczenia. Wraz z tą zmianą, nastąpiło wiele istotnych zmian kierunkowych w orzecznictwie Sądu Najwyższego, które stworzyły podstawy dla bogatszego krajobrazu arbitrażowego.

Wyzwania proceduralne i sprawiedliwe traktowanie

Najnowsze orzeczenie Sądu koncentrujące się na wystarczalności uzasadnienia wyroku arbitrażowego pochodzi z 28.09.2016 (18 OCg 3/16i) i stanowi jeden z takich przełomowych punktów zwrotnych w odwróceniu wieloletnich praktyk sądów austriackich. Podczas gdy uchylenie orzeczeń arbitrażowych na podstawie niewystarczającego uzasadnienia lub jego braku nie było wcześniej uznawane za naruszenie proceduralnego porządku publicznego, Sąd uznał obecnie, że odstępstwo od § 611 ust. 2 pkt 5 ACCP może stanowić egzekwowalną podstawę naruszenia. W szczególności uznał, że: Uzasadnienie nie powinno być nielogiczne ani sprzeczne z rozstrzygnięciem, ani nie powinno ograniczać się do "nic nie znaczących zwrotów" (inhaltsleere Floskeln); Mimo że orzeczenie nie może być ponownie ocenione pod względem merytorycznym, nie neguje to konieczności przedstawienia wyczerpującego opisu, jakie względy wpłynęły na decyzję trybunału;

O ile w trakcie postępowania arbitrażowego sąd odwoływał się do własnego stanowiska, orzeczenie arbitrażowe jest wystarczająco uzasadnione tylko wtedy, gdy jego stanowisko jest również omówione w późniejszym orzeczeniu.

Umowa Arbitrażowa i Prawo Właściwe

Sprawa wpłynęła do Trybunału po raz kolejny w dniu 07.09.2017 roku (18 ONc 1/17t). Tym razem ustalono zasady przewodnie dotyczące szerszego zakresu zagadnień:

W kwestii terminów w specjalnych procedurach odwoławczych uzgodnionych przez strony, Trybunał odciął się od dotychczasowej dwuznacznej terminologii "bez zwłoki" (unverzüglich) i wskazał na bardziej precyzyjny termin 15 dni określony w Regułach Wiedeńskich post 2013;

Podkreślając swoją rolę nadzorczą w postępowaniu odwoławczym, Trybunał powołał się na sekcję 589 ust. 3 KPC, stwierdzając, że nowe fakty mogą być przywoływane jedynie w celu uzupełnienia istniejących argumentów, które zostały podniesione wcześniej;

W odniesieniu do sprawiedliwego traktowania na mocy sekcji 594 ust. 2 KPC należy dokonać rozróżnienia między "sprawiedliwym" a "równym"; wbrew założeniu, że oba terminy mogą być stosowane zamiennie, obiektywna różnica w długości terminów nie oznacza naruszenia prawa do sprawiedliwego traktowania.

Konflikt interesów

Wreszcie, to właśnie kwestia niezależności arbitra stanęła na pierwszym planie w ostatnim orzeczeniu Sądu Najwyższego z 15.05.2019 (18 ONc 1/19w). W tej sprawie arbiter, który został wyznaczony wspólnie przez sześciu pozwanych, ujawnił, że jego kancelaria została wynajęta przez stronę niepowiązanego arbitrażu. Dodatkowo, okazało się, że ta strona zaangażowała również doradcę dwóch pozwanych w niniejszym postępowaniu arbitrażowym. Kwestia dotyczyła zatem tego, czy działanie arbitra w podwójnym charakterze - jako doradcy strony w jednym arbitrażu i jako współrozmówcy w innym - narusza zasadę niezależności arbitra i stanowi podstawę do jego dyskwalifikacji. Trybunał przyjął rygorystyczne standardy wzmacniające koncepcję, że sprawiedliwości nie tylko musi stać się zadość, ale musi być ona postrzegana jako zadośćuczyniona. Stwierdził, że integralną częścią tych wysiłków jest nie tylko wykazanie się kompetencjami, ale także zaufanie do niezależnych, bezstronnych sędziów sądów stanowych i bezstronnego systemu sądowniczego jako całości, stwierdzając, że:

Wytyczne IBA mogą służyć jako użyteczna pomoc w stosowaniu tego wysokiego standardu w postępowaniach dotyczących zaskarżania orzeczeń arbitrażowych;

Podczas gdy peryferyjne zobowiązania pomiędzy arbitrem a obrońcą stanowią integralną część rzeczywistości finansowej i zawodowej w sferze arbitrażu, wątpliwości uznaje się za uzasadnione, jeżeli rozsądna i poinformowana osoba trzecia dojdzie do wniosku, że istnieje prawdopodobieństwo, iż na decyzję arbitra mogą wpłynąć czynniki inne niż fakty przedstawione przez strony;

Współpraca kilku pełnomocników procesowych wyznaczonych przez jedną stronę wykracza poza kontakty o charakterze peryferyjnym, gdyż oznacza zacieśnienie kontaktów zarówno pod względem czasu, jak i treści omawianych zagadnień;

W przeciwieństwie do Wytycznych IBA, które sugerują, że pełnienie funkcji aktualnego współdoradcy lub czynienie tego w ciągu ostatnich trzech lat może budzić wątpliwości co do bezstronności arbitrów, Sąd Najwyższy zajął bardziej rygorystyczne stanowisko, wyodrębniając aktualne współdoradztwo jako uzasadnione uzasadnienie usunięcia;

Wspólna reprezentacja prawna jest uznawana za równoczesną ("current cocounselling"), a zatem budzącą uzasadnione obawy z punktu widzenia bezstronności arbitra, jeżeli wspólna reprezentacja prawna opiera się na pełnomocnictwie udzielonym po ukonstytuowaniu się sądu arbitrażowego i w trakcie trwającego postępowania arbitrażowego - zasada ta ma zatem zastosowanie również do arbitra i obrońcy występujących jako współdoradcy w sprawie niezwiązanej z przedmiotową.

Komentarz

Z pewnością z zadowoleniem należy przyjąć centralizację austriackiej jurysdykcji w sprawach związanych z arbitrażem. Podwójne podejście, polegające na dostarczaniu rygorystycznych wytycznych, a jednocześnie pozwalające na podejście kontekstowe, pozostawiające miejsce na rozważenie okoliczności faktycznych sprawy, przed którą toczy się postępowanie, w znacznym stopniu przyczyniło się do poprawy jakości i ogólnej efektywności austriackich postępowań arbitrażowych. W odniesieniu do orzeczeń arbitrażowych, standardy nakreślone przez Sąd Najwyższy zarówno w odniesieniu do procesu sporządzania orzeczeń, jak i oceny skuteczności postępowań o uchylenie służą zarówno arbitrom, jak i doradcom. Podobnie, złagodzenie rygorystycznych reguł prawnych w postępowaniach odwoławczych tworzy nowoczesne ramy arbitrażu, które odpowiadają na obawy, potrzeby i wymagania społeczności arbitrażowej, jak również współczesnej praktyki prawnej jako całości. Chociaż podejście Trybunału do kwestii konfliktu interesów jest znacznie bardziej rygorystyczne (wykraczając poza granice Wytycznych IBA), błędem byłoby oczekiwać stopniowego wzrostu liczby skarg. Wręcz przeciwnie, to właśnie dzięki jakości decydujących standardów leżących u podstaw można uniknąć zbędnych opóźnień.

W świetle tych ostatnich wydarzeń, Austria umocniła swoją pozycję jako jurysdykcja przyjazna arbitrażowi, określona przez nowoczesne ustawodawstwo i wyposażona w sprawnie działający Sąd Najwyższy. Mówi się, że w roku 2020 Austria będzie świadkiem zniesienia jednego z ostatnich ograniczeń arbitrażu (Baker McKenzie, The Year Ahead, 2020: str. 6(3)).ⁱ Obecnie uprawnienie do zawierania umów o arbitraż w imieniu innej strony podlega rygorystycznym zasadom, w tym wymogowi zachowania formy pisemnej pełnomocnictwa. Standardy te mają być podobno złagodzone przez przyszłe przepisy, których implikacje dopiero poznamy. Wystarczy powiedzieć, że kierunkowe zmiany w zakresie orzecznictwa austriackiego Sądu Najwyższego obiecują być owocne w dalszym umacnianiu reputacji tego kraju jako wysoce jakościowego i preferowanego miejsca dla arbitrażu.

Uwagi końcowe

ⁱBaker McKenzie. The Year Ahead. Zmiany w globalnym postępowaniu sądowym i arbitrażowym w 2020 r. [Online]. Dostępny w: https://www.bakermckenzie.com/en/insight/publications/2020/01/year-ahead-litigation-arbitration.