Austriacki Sąd Najwyższy (Oberster Gerichtshof(OGH) rozważał ostatnio zakres podmiotowy klauzul arbitrażowych zawartych w umowach o skutku ochronnym dla osób trzecich (Umowa ze skutkiem natychmiastowym Dritter). W dwóch decyzjach wydanych w dniu 20 kwietnia 2021 r,¹ Trybunał orzekł, że zapis na sąd polubowny zawarty w umowie o skutku ochronnym dla osób trzecich wiąże również osobę trzecią, która zamierza dochodzić roszczeń kontraktowych (odszkodowawczych), wynikających z zakresu ochrony umowy, wobec jednej ze stron umowy.

Umowy o skutku ochronnym wobec osób trzecich

Międzynarodowemu czytelnikowi może być nieznana konstrukcja prawna umowy ze skutkiem zabezpieczającym dla osób trzecich, jaka występuje w prawie austriackim, niemieckim i (prawdopodobnie) szwajcarskim. Ważne jest, aby odróżnić umowy z działanie ochronne dla osób trzecich z umów na korzyść osób trzecich. Przed zagłębieniem się w obie omawiane decyzje - które dotyczyły tylko pierwszej z nich - należy dokonać krótkiego przeglądu.

A kontrakt na rzecz osoba trzecia (Przekazanie zugunsten Dritter), skodyfikowany w §§ 881 i 882 austriackiego kodeksu cywilnego, występuje wtedy, gdy przyrzekający zobowiązuje się wobec przyrzekającego do spełnienia świadczenia na rzecz osoby trzeciej. Należy rozróżnić między rzeczywistym (echt) i nieoryginalne (unecht) umowy na rzecz osoby trzeciej: w przypadku umowy prawdziwej osoba trzecia uzyskuje niezależne prawo do roszczenia wobec przyrzekającego; w przypadku umowy nieoryginalnej osoba trzecia nie ma takiego prawa. To, czy umowa jest prawdziwa czy nie, jest kwestią wykładni umownej.² Zakres podmiotowy klauzul arbitrażowych w umowach zawieranych na rzecz osób trzecich jest zgodny z utrwalonym orzecznictwem (zob. poniżej) i nie był w tym przypadku przedmiotem sporu.

Umowa z działanie ochronne Z kolei umowa na rzecz osób trzecich jest konstrukcją prawną, która różni się - choć nie zawsze łatwo ją odróżnić - od umowy na rzecz osoby trzeciej. Podczas gdy główny obowiązek wykonania zobowiązania spoczywa wyłącznie na partnerze umowy, umowne obowiązki ochrony i opieki są rozszerzone na określone osoby trzecie. Naruszenie tych obowiązków powoduje powstanie umownych roszczeń odszkodowawczych chronionych osób trzecich.³

Fakty dotyczące sporów

W obu sporach, opartych na podobnych stanach faktycznych, strona powodowa wystąpiła z roszczeniami odszkodowawczymi przeciwko Republice Austrii i krajowi związkowemu Karyntia. Roszczenia te powstały w związku ze sprzedażą udziałów rządu federalnego w federalnych przedsiębiorstwach mieszkaniowych w 2004 r. w ramach procedury przetargowej. Powód twierdził, że został pozbawiony wygranej w przetargu z powodu niezgodnego z prawem zachowania pozwanych i w obu postępowaniach domagał się odszkodowania w łącznej wysokości ponad 1,9 miliarda euro. Powódka powołała się na, między innymiw sprawie naruszenia umowy o poufności pomiędzy krajem związkowym Karyntia a bankiem, który dokonał sprzedaży w imieniu Republiki Austrii. W tej umowie o poufności zawarta była klauzula arbitrażowa, zgodnie z którą spory wynikające z umowy lub z nią związane miały być rozstrzygane w drodze arbitrażu, a nie przez sądy powszechne.

Kwestia

Przed sądem pierwszej instancji kraj związkowy Karyntia, powołując się na zapis na sąd polubowny, sprzeciwił się między innymi jurysdykcji przedmiotowej sądu. Sąd odrzucił ten zarzut i uznał się za właściwy. W postępowaniu odwoławczym sąd drugiej instancji oddalił powództwo powoda w zakresie, w jakim powoływał się on na roszczenia umowne wynikające z umowy o poufności, która zawierała klauzulę arbitrażową i na mocy której powód był chronioną osobą trzecią. OGH musiał zatem odpowiedzieć na pytanie, czy beneficjent umowy ze skutkiem ochronnym dla osób trzecich jest związany zawartym w niej zapisem na sąd polubowny.

Decyzja

OGH potwierdził decyzję sądu drugiej instancji. Zwrócił uwagę na ustaloną zasadę, że roszczenie osoby trzeciej będącej beneficjentem nie może nigdy wykraczać poza umowne roszczenie o odszkodowanie poszkodowanej strony umowy. W związku z tym, przyrzekający umowę ze skutkiem ochronnym dla osób trzecich może powoływać się na wszystkie środki obrony wynikające z umowy przeciwko chronionej osobie trzeciej, takie jak ograniczenia odpowiedzialności.⁴ OGH uznał, że to, co ma zastosowanie do ograniczeń odpowiedzialności, musi mieć również zastosowanie do sposobów egzekwowania praw. Jeżeli umowa o skutku ochronnym na rzecz osób trzecich przewiduje określony sposób dochodzenia roszczeń umownych - np. klauzulę arbitrażową - ma to zastosowanie do każdego, kto dochodzi takiego roszczenia umownego.

Komentarz

W wielu wcześniejszych decyzjach OGH stwierdzono, że klauzule arbitrażowe w prawdziwych umowach na rzecz osób trzecich są wiążące dla beneficjentów będących osobami trzecimi.⁵ Wynika to z rozumowania, zgodnie z którym osoba trzecia czerpiąca bezpośrednią korzyść z umowy musi zaakceptować przyznane jej w niej prawa ze wszystkimi cechami umowy - w tym sposób egzekwowania praw wynikających z umowy. OGH nie miał jednak jeszcze okazji rozszerzyć tego rozumowania na umowy ze skutkiem ochronnym dla osób trzecich.

W przedmiotowych decyzjach OGH oparł się na swoim wcześniejszym orzecznictwie dotyczącym beneficjentów będących osobami trzecimi i podążył za opinią prawników, którzy jednogłośnie uznali, że klauzule arbitrażowe zawarte w umowach o skutku ochronnym dla osób trzecich są wiążące dla chronionych osób trzecich.⁶ Decyzję tę należy przyjąć z zadowoleniem, gdyż daje ona większą pewność praktykom arbitrażu w Austrii.

Przypisy

1 Dockets 4 Ob 36/21d und 4 Ob 43/21h.

2 Dullinger w Rummel/Lukas, ABGB4 § 881 ABGB, nr marginesowy. 8.

3 Tamże, nr marginesowy. 18.

4 RIS-Justiz RS0013961.

5 Dockets 4 Ob 533/95 and 1 Ob 79/99w.

6 Zob. np, Koller w Liebscher/Oberhammer/Rechberger, Schiedsverfahrensrecht I Rz 3/304.

Treść tego artykułu ma na celu dostarczenie ogólnego przewodnika na ten temat. Należy zwrócić się o poradę specjalistyczną dotyczącą konkretnych okoliczności.