Alternatieve geschillenbeslechting: Algemeen overzicht
Wat is alternatieve geschillenbeslechting?
Alternatieve Geschillenbeslechting (ADR) is een algemene term die de verschillende methoden omvat om een geschil op te lossen voordat er naar de rechter wordt gestapt. Veel commerciële partijen geven de voorkeur aan ADR omdat het hen in staat stelt om hun geschillen snel en vertrouwelijk op te lossen. Het kan ook aanzienlijke kosten besparen die met een rechtszaak gepaard gaan. ADR legt meer nadruk op de autonomie van de partijen en wordt beschouwd als vriendschappelijker dan traditionele geschillenbeslechting, waardoor partijen mogelijk gunstigere voorwaarden hebben om hun relaties in stand te houden en voort te zetten nadat het geschil is opgelost.
Wat zijn de methoden van alternatieve geschillenbeslechting?
ADR-methoden omvatten arbitrage, onderhandeling, verzoening, bemiddeling en arbitrage.
Arbitrage
Arbitrage is de meest ontwikkelde vorm van ADR. Het is een alternatief voor een rechtszaak, waarbij het principe van de autonomie van de partijen prioriteit heeft. Het kan worden beheerd door een arbitrage-instituut of op ad-hocbasis worden geregeld. Enkele kernaspecten van arbitrage in Oostenrijk worden in het volgende hoofdstuk behandeld. Voor een uitgebreide gids over arbitrage, zie ons Arbitrage Compendium.[1] Naast arbitrage zijn er meerdere andere methoden om geschillen op te lossen, zoals hieronder wordt besproken.
Onderhandeling
Onderhandeling is een proces van besluitvorming door twee of meer partijen gericht op het bereiken van een overeenkomst. Bij onderhandeling is er geen derde partij die de discussie faciliteert of het geschil beoordeelt. Het is vrijwillig en niet-bindend. Eenvoudig gezegd houdt onderhandelen in dat partijen hun verschillende standpunten oplossen en met elkaar verzoenen om consensus te bereiken en tot een overeenkomst te komen. Onderhandeling is een belangrijk kenmerk van ADR, omdat het partijen in staat stelt om rechtstreeks, privé en informeel informatie uit te wisselen om meer formele geschillenmechanismen te vermijden. Onderhandeling vereist echter goede trouw en kan moeilijker zijn als er sprake is van ongelijkheid tussen de partijen wat betreft hun omvang en invloed.
Bemiddeling
Bemiddeling is een buitengerechtelijk mechanisme voor geschillenbeslechting dat vrijwillig, vertrouwelijk en flexibel is. Het komt vaak voor bij arbeids- en consumentengeschillen. Het maakt gebruik van een neutrale derde partij die wordt aangesteld om het geschil op te lossen. De neutrale derde partij in de bemiddeling staat bekend als de bemiddelaar. Een bemiddelaar verschilt van een mediator doordat hij zijn oordeel en aanbevelingen gebruikt om de aangestelde partijen aan te moedigen een oplossing te vinden.
De partijen bij de bemiddeling kunnen een minnelijke schikking treffen, die - als contractuele overeenkomst - bindend is volgens de voorwaarden die door de partijen zijn overeengekomen. De bemiddelaar treft deze schikking niet op de manier waarop een arbiter een arbitraal vonnis zou vellen; hij helpt de partijen alleen om tot een schikking te komen. Afhankelijk van de gekozen juridische vorm (bijv. als de schikking wordt gesloten voor een bevoegde rechtbank of wordt opgenomen in een notariële akte), kan de schikkingsovereenkomst direct uitvoerbaar zijn.
Mediation
Bemiddeling is een proces van geschillenbeslechting waarbij een bemiddelaar de taak heeft om de betwistende partijen te faciliteren en te helpen bij het oplossen van hun geschil. Bemiddeling biedt een gestructureerde omgeving die de partijen in staat stelt om hun zorgen kenbaar te maken en informatie uit te wisselen om de mogelijke stappen te identificeren die kunnen worden genomen om het geschil op te lossen.
Bemiddeling is een niet-bindende procedure, wat betekent dat het aan de partijen zelf is om al dan niet door te gaan met de bemiddeling na de eerste bijeenkomst. De uitkomst van de bemiddeling is ook niet-bindend, tenzij de partijen vrijwillig instemmen met een schikking, wat vaak het geval is.
De Singaporese bemiddelingsovereenkomst
Het Verdrag van de Verenigde Naties inzake internationale schikkingsovereenkomsten die het resultaat zijn van bemiddeling, ook bekend als het Verdrag van Singapore inzake bemiddeling, is een internationale overeenkomst die een internationaal systeem vastlegt voor de handhaving van schikkingsovereenkomsten. Het Verdrag van Singapore inzake bemiddeling is van toepassing op schikkingen die worden getroffen na bemiddeling in commerciële geschillen tussen internationale partijen. Sinds november 2021 hebben 55 staten de Singapore-mediatieovereenkomst ondertekend.
Wijdverspreide acceptatie van het Singapore-mediationverdrag belooft het gebruik van mediation voor het oplossen van internationale handelsgeschillen te vergroten, aangezien partijen hun schikkingsovereenkomsten zullen kunnen afdwingen in staten die het verdrag hebben geratificeerd. De gestroomlijnde tenuitvoerleggingsregeling onder het Singaporese Bemiddelingsverdrag is vergeleken met die van het Verdrag inzake de erkenning en tenuitvoerlegging van buitenlandse scheidsrechterlijke uitspraken (het Verdrag van New York).
Wat is het verschil tussen bemiddeling en verzoening?
Het belangrijkste verschil tussen bemiddeling en verzoening is het mandaat van de neutrale derde partij die de partijen bijstaat om hun geschil op te lossen. De bemiddelaar heeft niet alleen de bevoegdheid om de oplossing van het geschil te vergemakkelijken, maar ook om de partijen verschillende oplossingen voor te stellen. De bemiddelaar daarentegen vergemakkelijkt alleen de oplossing en doet over het algemeen geen voorstellen aan de partijen.
Verzoening
Verzoening is een herstellende vorm van ADR die zich richt op het oplossen van geschillen met behoud en/of herstel van de relaties tussen de betwistende partijen. Verzoening in ADR mag niet worden verward met verzoening in zakelijke en financiële regelgeving. In de commerciële context zijn er verschillende soorten verzoening. In het bank- en boekhoudwezen wordt verzoening gebruikt om ervoor te zorgen dat de financiële positie van een bepaalde onderneming nauwkeurig wordt weergegeven in haar banksaldo en banktransacties. In de financiële regelgeving kan afstemming ervoor zorgen dat bedrijven verantwoording kunnen afleggen voor geld dat ze namens hun klanten beleggen. Bij ADR verschilt verzoening van bemiddeling, waarbij de bemiddelaar een meer proactieve rol speelt bij het voorstellen van oplossingen en het aanmoedigen van de partijen om tot een overeenkomst te komen.
Adjudicatie
Adjudicatie is een contractueel of wettelijk proces van geschillenbeslechting waarbij een beslissing om een geschil op te lossen wordt genomen door een onafhankelijke en onpartijdige derde partij. In veel landen zoals het Verenigd Koninkrijk, Australië, Hong Kong en Maleisië is adjudicatie beperkt tot de beslechting van bouwgeschillen.
Wie is een adjudicator?
Een adjudicator is een persoon die de bevoegdheid heeft om een officiële beslissing te nemen in een adjudicatieprocedure. Gewoonlijk is de arbiter een materiedeskundige van het geschil waarover hij/zij is aangesteld om te beslissen.
Arbitrage
Arbitrage is een methode van geschillenbeslechting die het dichtst in de buurt komt van een traditionele rechtszaak. Een arbitrage ontstaat door de vrijwillige consensus van twee of meer partijen en wordt meestal vergemakkelijkt door een overeenkomst tot arbitrage, hetzij als een clausule in een reeds bestaand contract of als een op zichzelf staande overeenkomst. Bij arbitrage wordt een onafhankelijke en onpartijdige persoon, die arbiter wordt genoemd, geselecteerd en de opdracht gegeven om specifiek over een geschil te oordelen. Een tribunaal kan bestaan uit slechts één arbiter, of worden aangesteld als onderdeel van een groter arbitragetribunaal dat doorgaans bestaat uit drie onafhankelijke arbiters. Een oneven aantal arbiters zorgt ervoor dat een meerderheid in het voordeel van een bepaalde partij beslist. Een arbitragetribunaal dat voldoende jurisdictie heeft over een bepaald geschil zal de pleidooien van meerdere partijen aanhoren en een definitieve en bindende uitspraak doen die bekend staat als een arbitraal vonnis. Een vonnis kan vervolgens worden afgedwongen door nationale rechtbanken.
Wat is bindende arbitrage?
Bindende arbitrage is een arbitrageprocedure die resulteert in een bindend en uitvoerbaar vonnis. Over het algemeen wordt alle arbitrage als bindend beschouwd. Omdat het arbitrageproces echter meer nadruk legt op de autonomie van de partijen, kunnen de partijen ervoor kiezen om de arbitrage specifiek bindend of niet-bindend te maken. Bindende arbitrage moet niet worden verward met verplichte arbitrage, waarbij arbitrage een wettelijk afdwingbare eis is voorafgaand aan een rechtszaak.
Wat is niet-bindende arbitrage?
Niet-bindende arbitrage is een arbitrageprocedure die resulteert in een adviserende uitspraak die niet-bindend en dus niet afdwingbaar is. In de praktijk kunnen niet-bindende arbitrages worden gebruikt om het kader van lopende schikkingsonderhandelingen vast te stellen.
Wat is het verschil tussen arbitrage en bemiddeling?
Het belangrijkste verschil tussen arbitrage en bemiddeling is het mandaat van de neutrale derde partij. Bij arbitrage oordeelt een arbiter over het geschil en vaardigt een definitieve, bindende en uitvoerbare uitspraak uit.
Bij bemiddeling vergemakkelijkt een bemiddelaar de oplossing van het geschil door te helpen bij het vinden van de meest geschikte oplossing. De oplossing die via bemiddeling wordt bereikt, is niet bindend.
Wat is het verschil tussen arbitrage en arbitrage?
Het belangrijkste verschil tussen arbitrage en arbitrage is de tijdlijn. Adjudicatie is veel sneller dan arbitrage. Bovendien komt arbitrage meestal voort uit een statuut, terwijl arbitrage voortkomt uit de instemming van partijen. Bovendien kan een scheidsrechter geen kosten toekennen. Met andere woorden, een arbiter kan geen kosten toewijzen die hoger zijn dan haar/zijn honorarium. Aan de andere kant kan een arbiter veel flexibeler kosten opleggen.
Uitspraken
Een arbitraal vonnis is de "uitspraak" van een arbitragetribunaal. Waar een rechtbank een vonnis "uitspreekt", "wijst" een arbitraal tribunaal een arbitraal vonnis "toe". Er zijn verschillende soorten arbitrale vonnissen. Hoewel arbitrale vonnissen over het algemeen niet wezenlijk kunnen worden gewijzigd als ze eenmaal zijn uitgesproken, zijn de erkenning en tenuitvoerlegging ervan onderworpen aan nationale gerechtelijke procedures. De erkenning en tenuitvoerlegging van arbitrale vonnissen zijn in de meeste rechtsgebieden onderworpen aan het Verdrag van New York. Dit verdrag vormt het internationale kader voor de erkenning en tenuitvoerlegging van arbitrale vonnissen. Momenteel zijn 168 landen partij bij het Verdrag.
Tussentijdse uitspraken
Een tussenvonnis, ook wel tussenvonnis of voorlopig vonnis genoemd, wordt vaak uitgesproken door een tribunaal tijdens de vroege stadia van het arbitrageproces zonder dat het proces wordt beëindigd. Tussentijdse vonnissen zijn nuttig voor een scheidsgerecht om duidelijkheid te scheppen in zowel procedurekwesties als de gegrondheid van een vordering, verrekening of tegenvordering. Wat de procedure betreft, gaat een tussenvonnis over de ontvankelijkheid van een vordering en stelt het vast dat het scheidsgerecht bevoegd is om de zaak te behandelen. Wat betreft de inhoudelijke kant van een bepaalde vordering zijn deelvonnissen nuttig om vragen vast te stellen met betrekking tot toepasselijk recht, de geldigheid van een contract, aansprakelijkheidskwesties en of een bepaalde vordering is verjaard door nationale wetgeving, zoals een verjaringstermijn voor het instellen van een civiele vordering.
Gedeeltelijke uitspraken
Gedeeltelijke uitspraken houden meestal in dat een tribunaal een beslissing neemt over aspecten van de procedure die ondergeschikt zijn aan de hoofdzaak van een bepaalde vordering. Gedeeltelijke uitspraken kunnen bijvoorbeeld betrekking hebben op een beslissing over de kosten of een verklaring over een bepaalde feitelijke vordering.
Eindvonnissen
Zoals de naam al doet vermoeden, wordt een arbitraal eindvonnis uitgesproken over alle vorderingen en verzoeken van de partijen, inclusief kwesties met betrekking tot de kosten. Een arbitraal eindvonnis heeft ook het procedurele effect dat het de arbitrageprocedure tussen de partijen beëindigt.
Vonnissen over kosten
De kostenkwestie is belangrijk in elke arbitrageprocedure, vooral wanneer een van de partijen zwakker of insolvabel is. Hoewel de kosten kunnen worden behandeld in andere arbitrale vonnissen, kan een specifieke uitspraak over de kosten worden gebruikt om kwesties met betrekking tot de financiële verplichtingen van de partijen op te lossen. Dit is met name het geval als in een vroeg stadium van de arbitrageprocedure de kosten van de ene partij door de andere partij zijn betaald om ervoor te zorgen dat de arbitrageprocedure doorgang kon vinden.
Wijziging van vonnissen / aanvullende vonnissen
In zeldzame gevallen kan een scheidsgerecht gebruik maken van zijn bevoegdheid om een aanvullend vonnis uit te spreken in combinatie met het eindvonnis dat het al heeft gewezen om zaken te behandelen die zijn gerezen, zaken die aan de orde zijn gesteld, maar niet zijn behandeld, of om ervoor te zorgen dat het vonnis de conclusies waartoe het scheidsgerecht al is gekomen nauwkeurig weergeeft. Amendementen komen niet neer op een nieuw vonnis, maar bieden een oplossing voor zaken die wel zijn gehoord, maar niet volledig zijn behandeld of onvoldoende zijn behandeld in het oorspronkelijke vonnis. Een arbitraal vonnis is definitief wanneer het is gewezen. Een scheidsgerecht is niet bevoegd om 'van gedachten te veranderen' met betrekking tot wat het al heeft besloten.
Tenuitvoerlegging van arbitrale vonnissen
Tenuitvoerlegging verwijst naar het proces waarbij een arbitraal vonnis kan worden erkend door een binnenlandse rechtbank. Zoals gezegd leidt een bindende arbitrage tot een uitspraak die bekend staat als een arbitraal vonnis. In sommige gevallen zullen de partijen de vereisten van de uitspraak zonder complicaties accepteren en uitvoeren. In andere gevallen kan een partij ervoor zorgen dat haar arbitraal vonnis wordt nageleefd door erkenning ervan door een nationale rechtbank aan te vragen door middel van een rechtszaak om een verdere nationaal erkende wettelijke verplichting te creëren.
De erkenning van een arbitraal vonnis door een of meerdere nationale rechtbanken wordt gestroomlijnd door het Verdrag van New York. Volgens dit internationale verdrag wordt een arbitraal vonnis dat in één staat is erkend, erkend door de rechtbanken van alle andere staten die ook partij zijn bij het verdrag. Dit betekent dat als een partij bij een arbitrage een arbitraal vonnis ten uitvoer wil laten leggen in de staat van de tegenpartij, zij dit kan doen door een procedure aan te spannen in haar eigen staat. In oktober 2021 hebben 168 landen het verdrag ondertekend, met als meest recente nieuwe ondertekenaars Belize en Malawi (beide in maart 2021).
Vernietiging van vonnissen
Naast het ten uitvoer leggen van arbitrale vonnissen kunnen er ook gronden zijn voor een partij om vernietiging van een arbitraal vonnis te vorderen. In een dergelijke situatie betwist een partij het vonnis met een vordering tot vernietiging in de staat waar het vonnis is gewezen of die het vonnis als binnenlands beschouwt. Artikel 34 (2) van de UNCITRAL-modelwet inzake internationale handelsarbitrage is illustratief voor de gebruikelijke gronden waarop een arbitraal vonnis kan worden vernietigd:
- ontbreken van een arbitrageovereenkomst of ontbreken van arbitrage ratione personae;
- schending van het recht van een partij om te worden gehoord;
- het vonnis is ultra petita;
- gebrekkige samenstelling van het scheidsgerecht;
- het onderwerp van het geschil kan niet worden beslecht door arbitrage volgens de wetgeving van de staat; of
- schending van de openbare orde.
De laatste twee gronden zijn onderworpen aan ambtshalve toetsing door de rechtbank.
Bemiddeling-Arbitrage
Mediation-Arbitrage (Med-Arb) is een bemiddelingsproces waarbij de bemiddelaar de bevoegdheid heeft om een definitieve en bindende uitspraak te doen als de partijen niet tot een overeenkomst konden komen. Med-Arb wint aan populariteit onder commerciële partijen omdat het hen in staat stelt om eerst hun geschillen op te lossen zonder dat er een bindende uitspraak wordt gedaan door een externe derde partij. Als dat niet lukt, hebben ze altijd nog een kans om verder te gaan met arbitrage.
Online geschillenbeslechting (ODR)
Online geschillenbeslechting verwijst naar alternatieve geschillenbeslechting waarbij gebruik wordt gemaakt van digitale telecommunicatie en het internet als medium voor de behandeling van geschillen. De mogelijkheid om het internet te gebruiken om ADR te vergemakkelijken wordt al enkele jaren besproken. Enkele van de voordelen van het gebruik ervan zijn de aanzienlijke besparingen van hoorzittingen op afstand en de extra tijd die wordt bespaard doordat reizen overbodig wordt en het tijdstip van de hoorzitting flexibeler. Er zijn echter ook nadelen aan verbonden, zoals bezorgdheid over hacken, vertrouwelijkheid, procedurele eerlijkheid in verschillende tijdzones en verborgen kosten. Al deze overwegingen hebben tot voor kort de toepassing van ODR belemmerd.
Na de COVID-19-pandemie hebben bezorgdheid over de volksgezondheid en de prevalentie van reisverboden tot een heroverweging geleid. Een mogelijke reden is dat het aantal hangende geschillen tijdens de pandemie aanzienlijk is toegenomen door een groter aantal contracten die door de COVID-19-regelgeving werden gefrustreerd. Verschillende arbitrage-instellingen hebben specifieke bepalingen in hun institutionele regels opgenomen die uitdrukkelijk voorzien in hoorzittingen op afstand. Hoewel deze adopties recent zijn, is het waarschijnlijk dat ze van blijvende aard zijn.